Spreek jij thuis Fries of Nederlands?

Het gebruik van het Fries als thuistaal neemt af. Toch is de beheersing van het Fries over het algemeen vrij goed. Veel Friezen gebruiken het Fries en Nederlands naast elkaar. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek van de Fryske Akademy.

Om de zoveel jaar doet de Fryske Akademy een grootschalig onderzoek naar de Friese en Nederlandse taalvaardigheid onder de lokale bevolking. Deze zomer werden de eerste resultaten bekend van de laatste survey die is afgenomen tussen 2015 en 2017. Hoewel Nederlands een grote rol heeft in het hedendaagse Friesland, is de beheersing van het Fries over het algemeen nog behoorlijk goed. Vaardigheden als lezen en schrijven zijn zelfs verbeterd door de opkomst van internet en sociale media.

Trends in taalvaardigheid

Sinds 1969 onderzoekt de Fryske Akademy de Friese taalvaardigheid via vragenlijsten en persoonlijke interviews. In het laatste rapport van Taal yn Fryslân worden gegevens van verschillende jaartallen naast elkaar gelegd. Op die manier wordt een aantal trends zichtbaar. Zo geeft nog steeds meer dan 80 procent van de invullers aan het Fries ‘heel makkelijk’ tot ‘goed’ te verstaan. De cijfers zijn hier over de jaren heen vrij stabiel. Wat het spreken betreft is er wel een neergaande lijn zichtbaar vanaf 1994, van 91 procent naar 65 procent voor ‘heel makkelijk’ tot ‘goed’.

Wat opvallend is, is dat de vaardigheden lezen en schrijven in de loop der tijd juist zijn verbeterd. Volgens de onderzoekers speelt de opkomst van het internet en de smartphone, met de bijbehorende sociale media, een belangrijke rol. Doordat mensen meer schrijven in het Fries, zijn ze ook minder onzeker over deze vaardigheid. Het schrijven van WhatsApp- en sms-berichtjes bestempelen de onderzoekers als ‘een nieuwe manier van praten’, waarbij minder gelet wordt op de officiële schrijfnorm.

Fries op sociale media

Het gebruik van het Fries als thuistaal neemt af: gaf in 1969 nog ruim 70 procent aan het Fries te gebruiken, in 2016 is dat een krappe 50 procent. Eenzelfde aantal respondenten geeft aan Fries te spreken met zijn of haar kinderen. Ook geeft nog steeds een meerderheid aan het Fries te gebruiken op de werkvloer, net als in de winkel.

In sociale media gebruiken de respondenten veel Nederlands, maar er is een duidelijk onderscheid tussen zakelijk en privégebruik. In WhatsApps met andere Friestaligen wordt veel Fries gebruikt. Daarbij geven de invullers aan het Fries vooral te schrijven zoals ze het uitspreken.

Een echte taal

Het Fries wordt door de wet erkend als tweede rijkstaal van Nederland. Friezen twijfelen dan ook niet meer of het beschouwd moet worden als echte taal. Noemde in 1967 nog 85 procent het Fries een echte taal, nu ligt het percentage in de persoonlijke interviews op 99 procent.

Opvallend is dat wanneer de respondenten zichzelf moeten typeren als ‘Fries’ of ‘Nederlander’, een meerderheid kiest voor beide. Ook voelt 60 procent bezwaar om Fries te praten als er Nederlandstaligen bij zijn. Meertaligheid is in het huidige Friesland de norm, zo concluderen de onderzoekers.

Dit is een verkorte versie van een artikel van Mathilde Jansen op NEMO Kennislink: https://www.nemokennislink.nl/publicaties/meertaligheid-wordt-de-norm-in-friesland/